Ένα καταφύγιο, μια δολοφονία

Το ταξίδι στην Πελοπόννησο δεν σταματάει να με εκπλήσσει. Σε αυτό το ταξίδι μάλιστα οι εκπλήξεις έρχονταν η μια μετά την άλλη.

Απολάμβανα τις ημέρες μου στο Κυπαρίσσι. Είναι ένα ξεχασμένο παραθαλάσσιο χωριό με αξιόλογη αρχιτεκτονική στις ακτές του Μυρτώου.

Στο βάθος καπνοί υψώνονταν από τους ελαιώνες. Οι αγρότες έκαιγαν τα φρεσκοκλαδεμένα κλαριά.

Εκείνο το πρωί σηκώθηκα νωρίς και αποφάσισα να ψάξω ένα χωματόδρομο που μου πρότεινε ο κυρ Δημήτρης Μαυρομιχάλης, ο τσαγκάρης του χωριού. Έμαθα κι άλλα γι αυτό το δρόμο χτες βράδυ στην ταβέρνα, καθώς ξεκοκαλίζαμε κάτι ολόφρεσκους σαργούς. “Ψάξε για τους Μαυρομιχάληδες εκεί…” είπε ο τσαγκάρης γελώντας κρυπτικά , πίσω από τα χοντρά του γυαλιά.

Ξεκίνησα από τη γειτονιά της Μητρόπολης και οδήγησα στην άκρη του κόλπου. Πέρσα την Αγία Κυριακή και μια όμορφη παραλία με λευκά βότσαλα. Μόλις είχε ξημερώσει μια θαυμάσια λιακάδα του Γενάρη. Αλκυονίδες…

Σταμάτησα για μια φωτό σε ένα αρχαίο θυνί (θυννείον, εκ του θύννος = τόνος) μια στεριανή παγίδα για ψάρια, όπου το Μάη οδηγούν ζωντανά κοπάδια μαγιάτικα και τόνους και τα μαντρώνουν μέχρι να πουληθούν σπαρταριστά. Από τα αρχαία χρόνια έτσι γινόταν… «Ακόμα έτσι τα ψαρεύουμε. Έλα το Μάη να δεις…» μου φώναξε ο μπάρμπα Νίκος που έψαχνε πρωία πρωί για χταπόδια στα γύρω ρηχά βράχια.

Ο χωματόδρομος με φέρνει σε καταπληκτικά τοπία. Έρημα και άδεια. Οι πλαγιές του Πάρνωνα βουτάνε στο Μυρτώο σκεπασμένες από σκίνα, μυρτιές, άφθονα πουρνάρια, αγριελιές και ασπαλάθια. Όρμοι βραχώδεις διαδέχονται ο ένας τον άλλον. Ακύμαντες ακτές με λευκά βράχια χάνονται μετά από μια στροφή στα θαμνοτόπια. Τίποτε δεν δείχνει πως υπάρχουν άνθρωποι εδώ.

Και ξαφνικά το είδα. Στο πουθενά του τόπου, χαμένο -ή καλύτερα κρυμμένο- ένα πέτρινο χωριό παίζει με τις σκιές του ελαιώνα. Ισόγεια φτωχικά σπιτάκια αγκαλιασμένα με μικρούς φούρνους που έχουν ένα μοναδικό τριγωνικό στόμιο (κάπως ασυνήθιστο και πολύ ενδιαφέρον). Και ούτε ψυχή. Μόνο τα πουλιά σπάνε τη σιωπή.

Χωρίον Κάψαλα. Μακριά από παντού. Κρυμμένο.

«Γιατί ήρθαν οι άνθρωποι εδώ;» αναρωτήθηκα σβήνοντας τον κινητήρα. Τι γυρεύουν εδώ στη απόλυτη, απόλυτη ερημιά; Ψυχή δεν βλέπω.

«Ε… καλημέρα…» μου φωνάζει ο κυρ Γιώργος Μαυρομιχάλης κρατώντας ένα μεγάλο τουλουμοτύρι στα χέρια του. Κάτσαμε μαζί δίπλα στο παλιό χορταριασμένο αλώνι. Και χαζεύαμε τη θάλασσα.

«Ε, δεν ξέρεις για το χωριό;» με ρώτησε.

«Τίποτε. Αναρωτιόμουν μάλιστα γιατί ήρθαν εδώ οι άνθρωποι…» ομολόγησα.

«Ήταν οι Μαυρομιχάληδες που σκότωσαν τον Καποδίστρια…». Ανατρίχιασα. Μου διηγήθηκε την ιστορία. Πως οι οικογένειες των δολοφόνων (η τουλάχιστον πολλοί συγγενείς τους)  ήρθαν εδώ για να κρύψουν την ντροπή της δολοφονίας στη σιγαλιά του ελαιώνα. Σε μια αυτεπάγγελτη εξορία. Να γιατί σχεδόν όλοι οι Καψαλιώτες είναι ως σήμερα Μαυρομιχάληδες στο επώνυμο. Ζουν στο Κυπαρίσσι, όπου επίσης υπάρχουν πολλοί Μαυρομιχάληδες.

Να σας θυμίσω βέβαια πως οι δύο δολοφόνοι του Καποδίστρια – ο Κωνσταντίνος και ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης – πέθαναν στο Ναύπλιο, και όχι εδώ στην ειρηνική ερημιά. Ο πρώτος λιντσαρίστηκε αμέσως μετά τη δολοφονία του Κυβερνήτη από το έξαλλο πλήθος και ο δεύτερος εκτελέστηκε στις 10 Οκτωβρίου 1831. Ήταν τόσο μεγάλο το μίσος του κόσμου για τους Μαυρομιχάληδες που κάποιοι εξ αυτών έφτασαν ως εδώ, καψαλισμένοι από τη ντροπή στα έρημα Κάψαλα, για να ζήσουν το υπόλοιπο του – όχι και τόσο χαρούμενου υποθέτω – βίου τους.

Στα Κάψαλα έρχονται σήμερα αγρότες από το Κυπαρίσσι τον καιρό της συγκομιδή της ελιάς. Γι αυτό συντηρούνται τα λιγοστά πέτρινα σπιτάκια. Υπήρχαν παλιά και βοσκοί αλλά ελάχιστοι απόμειναν και οι στάνες τους είναι ψηλά, στη Μαδάρα. Μόνο ο κυρ Γιώργος τυροκομεί πότε πότε εδώ, στα Κάψαλα και κάνει το φημισμένο τουλουμοτύρι της περιοχής.

Ένα τέτοιο βάσταγε στα χέρια όταν τον είδα. Τον χαιρέτησα και τον άφησα χαμογελαστό μές σε μια πηχτή, τραγίσια μυρωδιά. Άφησα τα Κάψαλα μέσα στο πράσινο σκοτάδι του δάσους με τα πουρνάρια και τις ελιές.

Καθώς οδηγούσα σκέφτηκα τους παλαιούς ένοικους του χωριού. Την κατακραυγή… Και τον αδικοχαμένο Κυβερνήτη. Α.. ρε κατακαημένε Καποδίστρια… Θέλησες να κάνεις την Ελλάδα κράτος της προκοπής. Αιωνία σου η μνήμη…

Είναι χώρα για Καποδίστριες η Ελλάδα;

Που βρίσκομαι;

Τα Κάψαλα και το Κυπαρίσσι βρίσκονται στην Λακωνία, στην ανατολική Πελοπόννησο. Ο καλύτερος και γρηγορότερος δρόμος για να φτάσεις εδώ είναι μέσω Σπάρτης, Μολάων και Ρειχιάς. Ο ωραιότερος (και αργότερος!) είναι μέσω Λεωνιδίου – Πελετών. Σήμερα στα Κάψαλα μπορείτε να πάτε εύκολα μέσω του ασφαλτόδρομου που συνδέει το Κυπαρίσσι με το Φωκιανό.