«Ποιος είναι ο δάσκαλος; Και ποιος ο μαθητής;». Αυτή την απορία είχα στο νου κατεβαίνοντας στους Ψαράδες, για να δω τις τοιχογραφίες στο ασκηταριό της Ελεούσας, στις όχθες της Μεγάλης Πρέσπας, στη Δυτική Μακεδονία. Διάβαζα τον οδηγό μου το βράδυ βλέπετε…
Ένα γλυκό ηλιόλουστο μεσημέρι μέσα στο καταχείμωνο είναι ανέλπιστο δώρο εδώ. Απόλαυση! Το χαιρόμαστε όλοι: οι ψαράδες που βγάλανε τους σκούφους να ζεσταθούν στο μόλο, οι μικρόσωμες αγελάδες που βόσκουν στο λιβάδι, οι κυρούλες που άπλωσαν τις αρμαθιές με τις πιπεριές στον ήλιο (για το χωριό Ψαράδες θα σας πω σε άλλο άρθρο).
Φεύγω από το χωριό με συνοδό και βαρκάρη τον Βασίλη Αραμπατζή. Είναι ο πιο διάσημος βαρκάρης στη Μεγάλη Πρέσπα. Οι περιηγήσεις του πλουτίζονται από ένα πλήθος πληροφοριών και διαθέτουν μια προσέγγιση τόσο ευαίσθητη και σύγχρονη που εκπλήσσουν! Η βαρκάδα στη Μεγάλη Πρέσπα με τον Αραμπατζή δεν είναι μια συνηθισμένη βόλτα. Είναι πολιτιστικό γεγονός.
Ανεβάζει τη μανέτα της εξωλέμβιας, 90 ίπποι πίσω γουργουρίζουν, το θολό νερό καταπίνει τα μεγάλα υδρόβια φυτά. Τα ασκηταριά μικρές κηλίδες ευσέβειας πάνω στους λείους ασβεστόλιθους, είναι μοναδικά μνημεία. Η λίμνη σπάζει σαν καθρέφτης πίσω από το σκάφος, μυρίζει υγρασία και λιμνίσια λάσπη.
«Υπάρχουν 7 ασκηταριά στη Μεγάλη Πρέσπα: τα 4 είναι στην Αλβανία και 3 Ελληνικά» λέει ο βαρκάρης μου. Στο μυαλό μου όμως έχω μόνο το ασκηταριό της Ελεούσας.
Δένουμε στην μικρή πλωτή προβλήτα. Σαράντα μέτρα ψηλότερα (και 184 σκαλιά μετά…) μέσα σε μια υποβλητική σπηλιά, υπάρχει ένα από τα ωραιότερα βυζαντινά εκκλησάκια των Βαλκανίων. «Ασκηταριό…» με διορθώνει ο Βασίλής. «Έζησαν καλόγεροι εδώ…Είναι το τελευταίο ασκηταριό πριν τα σύνορα με την Αλβανία».
Ο μονόχωρος βυζαντινός ναός διατηρείται άψογα. Χτίστηκε το 1409 και εξωτερικά έχει εκπληκτικά πορφυρόχρωμα σχέδια, τα οποία μιμούνται κεραμοπλαστικό διάκοσμο. Με τρελαίνουν αυτά τα σχέδια, με τα χριστιανικά σύμβολα και μονογράμματα, στις βυζαντινές εκκλησίες. Τα νοιώθω σαν μια παράξενη ποίηση, έναν κώδικα ξεχασμένο.
Βγάζω το σκούφο μου και μπαίνω μέσα. Και θαυμάζω μέσα σε ένα υπερκόσμιο φως τις εκπληκτικές τοιχογραφίες που άπλωσε ο τολμηρός χρωστήρας του ζωγράφου-μοναχού Ιωαννίκιου, και ενός δεύτερου άγνωστου αγιογράφου, τον 15ο αιώνα. Οι τοίχοι είναι ιστορισμένοι, ως κάτω στο χωμάτινο πάτωμα.
«Κοίτα…» λέει ο Βασίλης δείχνοντας μου τις ζώνες της αγιογράφησης. «Οι τοιχογραφίες της επάνω ζώνης είναι πιο απλοϊκές, ενώ στην κάτω ζώνη βρίσκονται τοιχογραφίες παλαιολόγειας τεχνοτροπίας.». Η πάνω ζώνη είναι το Δωδεκάορτο. Η κάτω ζώνη είναι μορφές αγίων. Εκπληκτικές τοιχογραφίες οι δεύτερες!
«Φυσικά επάνω δούλεψε ο μαθητής και κάτω ο ζωγράφισε ο δάσκαλος.» λέω κι εγώ. «Ναι αλλά ποιος είναι ποιος;» ρωτάω θαυμάζοντας την περίφημη σκηνή της ταφής του Χριστού.
«Άγνωστο…» λέει αινιγματικά ο συνοδός μου.
Tο εκκλησάκι χτίστηκε το 1409 από το Σέρβο ηγεμόνα Bουκάσιν (η κτητορική επιγραφή τον αναφέρει ως Bλουκασινό) , ο οποίος όμως το 1409 ήταν μακαρίτης, γεγονός που έχει βάλει σε βαθύ προβληματισμό τους μελετητές του ναού. Άλλο αίνιγμα αυτό…
Κοιτάμε για λίγο ακόμη την ποιητική αυτή ζωγραφική, θαμάζουμε τη θέα από τη σπηλιά και κατεβαίνουμε στο σκάφος. Ένα φουσκωτό των συνοριοφυλάκων έχει πλησιάσει. Χαιρετάμε τα παιδιά, που ανάβουν τσιγάρο.
«Να βρήκαμε κάτι κομμένα δίχτυα…» λένε . Είναι νέα παιδιά, κάπως συνεσταλμένα. Τι μοίρα κι αυτή… Να ελέγχουν τα υγρά μας σύνορα μέσα στα βαλκανικά βουνά…Και τι δεν μας είπαν για τους διάφορους λαθραίους και λοιπούς φτωχοδιάβολους των συνόρων.
«Παιδιά το φουσκωτό σας θέλει συντήρηση» τους λέω, κοιτώντας τα ταλαίπωρα μπαλόνια.
Χαμογελούν ευγενικά και φεύγουν. Δεν είπαν τίποτε…
Νομίζω ότι τους πίκρανα…
Που βρίσκομαι;
Οι λίμνες των Πρεσπών βρίσκονται στη Δυτική Μακεδονία στα σύνορα με την Αλβανία και την ΠΓΔΜ. Ο συντομότερος δρόμος για να φτάσεις ως εκεί είναι μέσω Εγνατίας οδού και του βόρειου οδικού άξονα προς Καστοριά.
Πρέπει να έχετε συνδεθεί για να σχολιάσετε.