Ο Δημόκριτος και τα φλαμίνγκο

«Στη Θράκη, στην παράκτια Θράκη…». Έτσι απαντώ σε όσους φίλους με ρωτάνε για εξωτικά μέρη, παραθαλάσσια μάλιστα (!), Αύγουστο μήνα, στην Ελλάδα. Ιδού και μια μικρή βόλτα στην παράκτια ζώνη της Ξάνθης, γύρω από τα αγαπημένα μου Άβδηρα. Θυμάμαι τον Δημόκριτο, θυμάμαι, μια Ευαγγελινή να μου λέει κάποτε για τα καπνοχώραφα με μεγάλη τρυφερότητα, θυμάμαι, μια νύχτα που έφτασα εδώ με τη μοτοσικλέτα και σταμάτησα κάτω από τα αρχαία ερείπια να δω το γεμάτο φεγγάρι να λάμπει στη θάλασσα του Οδυσσέα και του Διομήδη. Για όλα αυτά γράφω πιο κάτω… Για να μην τα ξεχάσω…

Αφήσαμε την Νέα Εγνατία Οδό λίγο έξω από την Ξάνθη και χωθήκαμε στον επίπεδο ορίζοντα που φτιάχνουν τα χιλιάδες στρέμματα με τα στάρια και τα βαμβάκια (και τα λίγα αμπελάκια της Οινοποιίας Βουρβουκέλλη). Περάσαμε μέσα στη ζέστη του μεσημεριού κάτω από τους πελαργούς που φωλιάζουν στις κολόνες της Γενισέας και στρίψαμε στα ήσυχα ζεστά δρομάκια των Αβδήρων. Το χωριό έχει αρκετές όμορφες γειτονιές, με ωραία παλιά αρχοντόσπιτα – όπως του Παναγιώτη Παμουκτσόγλου με την καλοσυντηρημένη μακεδονίτικη αρχιτεκτονική του 19ου αιώνα και τα αέρινα χαγιάτια – τα οποία φανερώνουν την παλιά του αίγλη. Η οποία προέκυψε από την  αγροτική παραγωγή και την  καλλιέργεια κάποτε του καπνού. Παλιά λέγανε πως ήταν ήταν λίρα και οκά  αλλά σήμερα οι περισσότεροι καλλιεργούν βαμβάκι, στάρι κα βιομηχανική τομάτα. Πολλοί Αβδηρίτες δουλεύουν στα γύρω εργοστάσια της Ξάνθης αλλά μένουν μόνιμα εδώ. Τα τελευταία χρόνια γυρνάνε στην πατρίδα, αναστηλώνουν τα παλιά τους σπίτια.

Το χωριό είναι ζωντανό, κάποιες γειτονιές είναι και νόστιμες…

Ο ήλιος καίει ακόμη και ένα σμάρι μαντιλοδεμένες γυναίκες διασχίζουν σκυφτές τα βαμβακοχώραφα ανάμεσα τα Άβδηρα και τη Μάνδρα. «Μαζεύουμε το βαμβάκι τώρα. Μετά θα πάμε στα ακτινίδια»μου λέει η Νετζιά Ρουφάτογλου. «Μόνο γυναίκες δουλεύουμε. Οι άνδρες έχουν τις δουλειές τους στις οικοδομές». Οι εργάτριες μιλούν τούρκικα και βουλγάρικα και συνεννοούνται μεταξύ τους στα ελληνικά! Η πολυπολιτισμική αγροτιά της Θράκης χάνεται σε λίγο στους κιτρινοπράσινους λόφους.

«Μπουγιούν τσοκ σιτζιάκ» μου φωνάζουν. Ναι, κάνει ζέστη σήμερα…

Λίγα χιλιόμετρα νότια, δίπλα στην θρακιώτικη αμμουδιά βρίσκεται ότι έχει απομείνει από τα αρχαία Άβδηρα, την θρυλική πατρίδα του μεγάλου ατομικού φυσικού Δημόκριτου.

Σπουδαία πόλη ήταν τα Άβδηρα, «η πανέμορφη των Τηίων αποικία» που έλεγε κι ο Στράβων (αφού τα Άβδηρα ήταν αποικία αρχικά Κλαζομενίων και ύστερα Τηίων οι οποίοι ήρθαν εδώ τον 6ο π.Χ. αιώνα). Και πατρίδα πολλών άλλων επιφανών διανοούμενων της αρχαιότητας, όπως ο πασίγνωστος σοφιστής Πρωταγόρας,  ο φιλόσοφος Λεύκιππος, ο μαθηματικός Βίων, ο φιλόσοφος Ανάξαρχος, ο λυρικός ποιητής Ανακρέων, ο φιλόσοφος Εκαταίος. 

Τα Άβδηρα ήταν από τις σημαντικότατες αρχαίες πόλεις της Ελλάδας, με δεκάδες χιλιάδες κατοίκους, συμμετοχή στις Αθηναϊκές συμμαχίες, πλούτο από το εμπόριο και λαμπερά κτήρια. Οι ζηλόφθονες Αθηναίοι βέβαια δημιούργησαν εναντίων των Αβδηριτών φάμπρικα ολόκληρη ανεκδότων, από τα οποία παρέμεινε ως σήμερα ο δυσάρεστος χαρακτηρισμός «αβδηριτισμός». Μύθοι κακών ανθρώπων…

Άλλος ένας μύθος βέβαια – καλός αυτή τη φορά…- λέει πως τα Άβδηρα χτίστηκαν από τον Ηρακλή ως ανάμνηση του φίλου του Άβδηρου τον οποίο κατασπάραξαν κάπου εδώ τα ανθρωπόφαγα άλογα του βασιλιά των Βιστόνων Θρακών Διομήδη.

Ανηφορίζουμε στο λόφο πάνω από το βυθισμένο αρχαίο λιμάνι μέσα στα αγριόχορτα και σκόρπια πευκάκια. Να δούμε το βυζαντινό Πολύστυλον. Ένας δροσερός μπάτης από το βόρειο Αιγαίο πλημμυρίζει με μυρωδιά από φύκια τα θεμέλια πρωτοχριστιανικών ναών και τις τάφρους αναμεσα στις πελεκημένες πέτερες της παλιάς πόλης.  

Πολύστυλο ήταν τα βυζαντινά Άβδηρα, «πολίχνιον παράλιον», σπουδαία οχυρωμένη πόλη και έδρα επισκόπου. Λίγα θυμίζουν σήμερα την  επισκοπική του Βασιλική όπως βλέπουμε από τα ακαθόριστα ερείπια της (στα οποία όμως κάθε καλοκαίρι γίνεται μια φορά υπαίθριος εσπερινός!). Το Πολύστυλον εγκαταλείπεται με τη έλευση των Οθωμανών και το νέο χωριό χτίζεται στα ενδότερα στη θέση του σημερινού. Και θα ονομαστεί Μπουλούστρα.

Μμ… θυμάμαι και μια Παναγία Μπουλουστρανιά. Την μελετούσε μια φίλη μου και συμφοιτήτριά μου. Μα πόσα χρόνια πέρασαν από τότε;

Χαζεύουμε το σούρουπο από τον Πολύστυλο μές στις μυρωδιές του φέρνει το θρακικό πέλαγος. Κάτω μας απλώνεται η Σκάλα Αβδήρων. «Θα έπρεπε να λέγεται αυθερετούπολη» σκέφτομαι βλέποντας τα πάμπολλα εξοχικά που χτίστηκαν τα τελευταία 15 περίπου χρόνια με την νεοελληνική πρακτική του «κάνω ότι θέλω». Τα αυθαίρετα είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα στην περιοχή. Όταν υπεγράφη η συνθήκη Ραμσάρ για την περιοχή δεν υπήρχε στρατηγικό αναπτυξιακό σχέδιο. Η λογική των απαγορεύσεων χωρίς άλλα μέτρα κατέστρεψε την τουριστική προοπτική της περιοχής, χτίστηκαν αυθαίρετα, έφυγαν άνθρωποι που ήθελαν να επενδύσουν.

Σήμερα στην περιοχή της Σκάλας Αβδήρων γίνεται προσπάθεια να οργανωθεί οικισμός (ύδρευση, αποχέτευση κλπ) και να γλιτώσει ότι μπορεί από περαιτέρω καταπάτηση.

Οι άσπρες αμμουδιές έχουν πάρει ρόδινο χρώμα, ψαράδες για σωλήνες και όστρακα ακόμη ψαχουλεύουν τον ρηχό βυθό, οι βίλες στο Πόρτο Μόλο και την παραλία της Μάνδρας ανάψανε τα φώτα, στις ακακίες του κάμπινγκ έπεσε δροσιά. Προλαβαίνουμε να περπατήσουμε ως τις λασπωμένες όχθες της λιμνοθάλασσας Λαφρούδας για να δούμε ένα κοπάδι φλαμίνγκο. Τα ροζ πουλιά με μια βουή διασχίζουν τα κίτρινα χωράφια, ανοίγουν εκατοντάδες ζευγάρια ασπρορόδινες φτερούγες,  πετάνε ανατολικά, ως τη  διπλανή λιμνοθάλασσα τη Λάφρα.

Η νύχτα πέφτει υγρή στις θρακιώτικες ακτές…

Που βρίσκομαι;

Στα Άβδηρα, στην παραλιάκή περιοχή του νομού Ξάνθης, στη Θράκη.  Ο καλύτερος τρόπος για να έρθετε είναι αεροπορικώς είτε από Καβάλα (Αεροδρόμιο Χρυσούπολης, 25910-23601) είτε από Αλεξανδρούπολη (Αεροδρόμιο Αλεξανδρούπολης 25510-45198). Και στη συνέχεια οδικώς μέσω Εγνατίας Οδού. Από τον κόμβο της Ξάνθης πολλοί δρόμοι οδηγούν νότια, στα Άβδηρα.