Ζούμε σε εποχές που η ελευθερία να πιστεύεις όποιο θεό θέλεις θεωρείται λίγο πολύ δεδομένη. Να, εγώ τώρα. Είμαι στη Μήλο. Είναι Ιούνιος, κάνει μια γλυκιά ζέστη, έχει κι ένα δροσερό μελτεμάκι και μπαινοβγαίνω στις πολλές σημαντικές εκκλησίες του νησιού. Άνετος. Ανενόχλητος. Μα δεν ήταν πάντα έτσι. Κάποτε τους Χριστιανούς και όσους ήθελαν να μπαίνουν σε χριστιανικές εκκλησίες τους κυνηγούσαν. Κι αυτοί κρύβονταν στις κατακόμβες. Αυτά σκέφτομαι κατηφορίζοντας το δρόμο από την Τρυπητή προς τον αρχαιολογικό χώρο της Μήλου, κοντά στο χωράφι όπου είχε ανακαλυφθεί το διάσημο άγαλμα της Αφροδίτης (δεν το ψάχνω αυτό. Βρίσκεται λίγο μακρύτερα: στο Λούβρο!!!).
«Πρρρ… εεε…Ψαρήηη…εεε Κανέλααα…» φωνάζει ένας μικρός βοσκός τις γίδες του που δροσίζονται στη σκιά μιας σπηλιάς λαξευμένης στον μαλακό άσπρο βράχο του νησιού. «Για τις κατακόμβες πάω καλά;» τον ρωτάω.
«Ουουουου…» φωνάζει με ένα μικρό θρασύτατο γέλιο. «Να κι οι γίδες μέσα είναι…» Μέσα; Τι μέσα; Τι λέει αυτός;
«Ναι δίκιο είχε» μου λέει η φύλακας σε λίγο. «Κάποιες κατακόμβες στο δρόμο είναι σήμερά μαντριά…». Ομολογώ ότι δεν ένοιωσα και πολύ καλά για την πολιτιστική κληρονομιά της πατρίδας μου. Ε, και; Πρώτη φορά είναι;
Με αυτές τις σκέψεις κατηφόρισα, τα σκαλιά και από το εκτυφλωτικό φως μπήκα στο δροσερό σκοτάδι.
Δέος! Αυτό ένοιωσα! Αν έρθετε στο νησί (να έρθετε γιατί η Μήλος είναι ένα νησί γεμάτο εκπλήξεις για τον αληθινό ταξιδιώτη) αυτό δεν θα πρέπει να το χάσετε με τίποτε! Γιατί είναι οι μοναδικές κατακόμβες που σώζονται στην Ελλάδα! Πουθενά στη χώρα δεν έχουν βρεθεί τέτοια ταφικά μνημεία. Αυτό αποδεικνύει πιθανώς πως στη Μήλο ο χριστιανισμός ήρθε πρώιμα. Και αυτό συνέβη μάλλον γιατί, στη ρωμαϊκή εποχή, υπήρχε ακμάζουσα εβραϊκή κοινότητα στο νησί, την οποία προσέλκυσε ο ορυκτός πλούτος της Μήλου.
Μη φανταστείτε πέντε έξι τρύπες στο χώμα. Είναι ένας εντυπωσιακός αρχαιολογικός χώρος. Το μήκος των διαδρόμων τους μάλιστα φτάνει τα 184 μέτρα.
Οι κατακόμβες ανακαλύφθηκαν τυχαία από αρχαιοκάπηλους το 1840 και μελετήθηκαν από τον βαυαρό καθηγητή του πανεπιστημίου Αθηνών Λούντβιχ Ρος το 1844.
Έχουν βρεθεί 291 τάφοι (χρονολογούνται από τον 1ο – 5ο αιώνα) και υπολογίζεται ότι σε όλη την περιοχή υπήρχαν 1500-2000 και ήταν ήταν θαμμένα εδώ 8.000 σώματα (άλλοι λένε 10.000) καθώς κάθε τάφος είχε πολλές ταφές. Οι τάφοι είναι αψιδωτοί (αρκοσόλια) και στις βάσεις τους βρίσκονταν τα μνήματα.
Σήμερα αν έρθετε θα δείτε δύο αίθουσες με αρκοσόλια (οι υπόλοιπες αίθουσες που έχουν ανακαλυφθεί δεν είναι επισκέψιμες), και αρκετές ταφές ενώ σε κάποια από αυτά υπάρχουν λίγα πολύ φθαρμένα ίχνη επιγραφών και σχεδίων, ακόμη και καπνού από τα λυχνάρια!
Αυτές οι επιγραφές είναι πολύ σημαντικές. Γιατί διασώζουν πολύτιμες πληροφορίες από τη απώτατη αρχαιότητα του νησιού. Σε κάποιες υπάρχουν παλιά χριστιανικά ονόματα (Ασκλήπις, Ελπίζων, Αγαλίασις, Ευτυχία, Κλαυδιανή κλπ), τίτλοι και αξιώματα του αρχαίου κλήρου (πρεσβύτεροι, διακονίσσας, κλπ) και άλλα.
Από τις πιο συγκινητικές είναι η επιγραφή στην ταφή του ναύκληρου Θωμά, η οποία αποκαλεί το Χριστό «πλεόντων λιμένα». Πόσο ποιητική! Πάντως μην προσπαθήσετε να τις διαβάστε. Είναι πολύ φθαρμένες. Θα τις δείτε ωστόσο.
Στην πρώτη αίθουσα καθώς μπήκα είδα στο κέντρο ένα υπερυψωμένο τάφο, την «Τράπεζα μαρτυρίου» (Mensamartyrum), όπως την λένε οι μελετητές. Ο καινούριος φωτισμός και η όλη παρουσίασή του χώρου δημιουργούν μια αληθινά υποβλητική εικόνα που την κάνει πιο έντονη η υγρασία και η ζέστη του υπεδάφους. Σωπαίνεις. Κοιτάς. Και σκέφτεσαι τι συνέβαινε εδώ πριν 20 αιώνες. Τι δύναμη είχαν εκείνοι οι άνθρωποι να υποφέρουν τόσα για την πίστη τους…
Κατακόμβες υπάρχουν παντού στην γύρω περιοχή (υπάρχουν πολλές και στο κομμάτι της ακτής ανάμεσα στον Αδάμαντα και το Κλήμα) αλλά δυστυχώς οι περισσότερες είναι ακόμη ανερεύνητες ενώ κάποιες χρησιμοποιούνται ως αποθήκες αλλά και στάνες!
Το διαπίστωσα εξ άλλου νωρίτερα αυτό… Καθώς έφευγα μάλιστα, είδα την Ψαρή και την Κανέλλα να αναχαράζουν ηλιθιωδώς το απογευματινό τους γεύμα.
Έξω από την κατακόμβη τους ωστόσο…
Που βρίσκομαι;
Οι κατακόμβες της Μήλου βρίσκονται δίπλα στο χώρο της αρχαίας πόλης, ανάμεσα στα χωριά Τρυπητή και Κλήμα.
Πρέπει να έχετε συνδεθεί για να σχολιάσετε.