Επάνω Μεραμπέλο, ορθογραφία της ερημιάς…

Μιραμπέλο στα ιταλικά σημαίνει ωραία θέα. Μεραμπέλο στα ελληνικά είναι η ευρύτερη περιοχή του Αγίου Νικολάου στην Κρήτη, και μια από τις τέσσερις επαρχίες του Νομού Λασιθίου. Το βορινό (ή Επάνω) Μεραμπέλο είναι το βόρειο κομμάτι της εύφορης νεαπολίτικης κοιλάδας, αυτό που κλείνουν τα άγρια βουνά, οι απόκρημνες ακτές και το απέραντο κρητικό πέλαγος. Δύσκολο να φανταστείς ως «μιραμπέλο» έναν τόπο τόσο άγονο. Ή μάλλον γόνιμο σε κάτι: την άφθονη γκριζόλευκη στουρναρόπετρα, αυτά τα άγρια αγκωνάρια που είναι σκορπισμένα μυριάδες σε κάθε σχήμα και μέγεθος. Αυτά που όταν τα πατάς νοιώθεις μια άγρια ανατριχίλα κι ας φοράς τα πιο χοντρόσολα ορειβατικά παπούτσια.

Λιτή σκληρή ζωή

Τόπος με λιγοστό νερό (λέγεται και ξερικό Μεραμπέλο), γεμάτος κυκλικές πέτρινες στέρνες για να το φυλάνε. Κι όμως εδώ ρίζωσαν και πρόκοψαν άνθρωποι και έφτιαξαν περισσότερα από 30 χωριά και οικισμούς. Λάδι, πολύ αμύγδαλο, χαρούπι, κάποτε αμπέλια και λιγοστά κηπευτικά έδιναν ζωή στα πέτρινα κυβικά σπιτάκια.

Ακόμη και οι Τούρκοι ελάχιστες φορές πέρασαν από τον αγριότοπο του Επάνω Μεραμπέλου. Φυσικό είναι ότι τα χωριά του Επάνω Μεραμπέλου ήταν τα πρώτα που ερήμωσαν όταν οι τουριστικά αναπτυσσόμενες πόλεις άρχισαν να τραβάνε τους Μεραμπελιώτες με την υπόσχεση μιας καλύτερης ζωής. Σήμερα λίγοι ακρίτες ζούνε εδώ και αρκετοί έρχονται από τη Νεάπολη και τον Άγιο Νικόλαο να νοικοκυρέψουν τις φτωχικές τους περιουσίες.

Τα τοπία είναι μια γεωγραφία της ερημιάς: βουβοί θαμνότοποι ζωγραφισμένοι με πέτρινα ζωνάρια, μάντρες, πέτρινοι πύργοι και ερειπωμένοι ανεμόμυλοι, αναιμικές αμυγδαλιές να σιγοκιτρινίζουν στο γλυκό απογευματινό φως , συκιές και βαθυπράσινες φραγκοσυκιές ριζωμένες στο λιγοστό χώμα, μαύρες μαντίλες κάτω από τις κληματαριές με τα χιλιοτσιμπημένα απ΄ τα πουλιά φθινοπωρινά τσαμπιά και ο ασταμάτητος βοριάς να σιγοσφυρίζει στα άδεια πετροκάλυβα με τις τοξωτές πόρτες, τα ιδεογράμματα της ερημιάς. Τα ζεστά απογεύματα ο τόπος μυρίζει θυμάρι, πολύ φασκόμηλο, ζεστό χώμα μέντα και αρισμαρί, μυρίζει γιδόμαλλο και πυρωμένα βράχια, σάπια σταφύλια, ξερά σύκα, ώριμα ρόδια, κυδώνια και αγριαπίδια.  Μοσχοβολάει Κρήτη…

Στο δρόμο

Σήμερα πολλοί ασφαλτόδρομοι ενώνουν τα χωριά μεταξύ τους. Όμως ελάχιστοι έρχονται ως εδώ παρότι τα φτωχικά χωριουδάκια γειτονεύουν με το πολυτελέστερο και διασημότερο θέρετρο της Κρήτης, την Ελούντα. Πάνω από τα λαμπερά, μυθωδών ανέσεων resorts πανέμορφες διαδρομές οδηγούν στα σιωπηλά ξεχασμένα από όλους τους ταξιδιωτικούς οδηγούς χωριά του Επάνω Μεραμπέλου. Πάνω από την σμαραγδένια βοτσαλωτή παραλία της Πλάκας ο δρόμος φιδογυρίζει μέχρι τον Βρουχά ενώ ένα παρακλάδι οδηγεί τους ψαγμένους στο κατάλευκο ξωκλήσι του Αηγιάννη του Αφορεσμένου πάνω στον ομώνυμο απόκρημνο κάβο με την αιωνίως ταραγμένη θάλασσα και τα δύσκολα ρεύματα.

Ο κεντρικός δρόμος συνεχίζει μέσα από τα γραφικότατα χωριά Σέλλες , Λούμας, Βάλτος, Φινοκαλιά, Διλάκο, δίπλα σε εγκαταλειμμένους ανεμόμυλους, παμπάλαια πετρόχτιστα σπιτάκια με την χαρακτηριστική αρχιτεκτονική της κρητικής υπαίθρου, με τα καμαρωτά πορτοπαράθυρα και τα εσωτερικά τόξα στα δωμάτια. Και πιο κάτω οι Χονδροβολάκοι, ο Κάτω Λάκκος, η Μεσαγέννησα, ο Ρωμανός, ο Σούβλος, το Αμυγδαλοκεφάλι, μια ορθογραφία της μοναξιάς, αυτού που χάθηκε στον καιρό και θέλεις χρόνο και σιγανό περπάτημα για να το αφουγκραστείς. Ολόγυρα μόνο σταχτιά πέτρα στα σπίτια που τη σπάει το εκτυφλωτικό λευκό των εκκλησιών και το βαθύ βυσσινί των τρούλων.

Προς Αμυγδαλόλακο

Ο δρόμος κατηφορίζει στο Νοφαλιά και στις Κουρούνες ενώ το ανατολικό του παρακλάδι περνάει από το Καρύδι με το φημισμένο μοναστήρι στο Αρέτι, στη Φουρνή και το Καστέλλι της και καταλήγει στην αρχοντική Νεάπολη. Το δυτικότερο κομμάτι του Επάνω Μεραμπέλου είναι μια ομάδα χωριών στα οποία καταλήγει ο δρόμος Νεάπολης – Μιλάτου. Χωριά ερημικά, το Κουνάλι, οι Αγόροι, ο Άγιος Αντώνιος, ο Αμυγδαλόλακος, τα Ανώγεια, με τα σκοτεινά έρημα καφενεία, τους γέροντες που δροσίζονται στα πεζούλια και κάμποσα υπέροχα ανακαινισμένα παλιά σπίτια τα οποία ανήκουν σε Άγγλους συνταξιούχους που ξαναζωντανεύουν κάποιους μήνες το χρόνο την αδυσώπητη ερημιά.

Οι ομορφότερες εποχές

Μια μικρή περιπλάνηση στο Επάνω Μεραμπέλο άνοιξη και φθινόπωρο είναι μια μοναδικής ομορφιάς βόλτα στην άγνωστη και αυθεντική Κρήτη. Ο καιρός είναι γλυκύτερος από το καλοκαίρι, η ζέστη είναι ανεκτή, τα χρώματα πιο λαμπερά, οι άνθρωποι δουλεύουν στα χωράφια  και δεν κρύβονται στη σκιά, το αεράκι είναι ευχάριστο και μετά από κάποιο ελαφρύ ψιλόβροχο, τα αρώματα στις ρεματιές και τις γεμάτες βότανα ράχες μουδιάζουν την ανάσα και μεθάν τις αισθήσεις. Σταματήστε να ξαποστάσετε κάτω από τη μουριά στο καφενείο ενός χωριού, πιείτε μια παγωμένη ρακή με λίγο δροσερό σταφύλι και αφήστε βλέμμα σας να ταξιδέψει σε αυτό το καφεκίτρινο, πέτρινο, μοναχικό, ξερικό, μυρωδάτο και μοναχικό Μεραμπέλο, που μακριά από τον ορυμαγδό των θέρετρων διατηρεί την αληθινή, και χωρίς ψεύτικα φτιασίδια ταυτότητά του. Την πέτρινη, την άγρια, την μοναδική…