Κλαίγοντας στο Κλαψί

Το Κλαψί λέγεται και Κλαυσί. Είναι χωριό της Ευρυτανίας, κοντά στο Καρπενήσι. Το πρώτο πράγμα που θέλησα να μάθω ήταν από που πήρε το κλαμένο του όνομα. Το δεύτερο ήταν που βρίσκονται τα εκπληκτικά ψηφιδωτά του Αγίου Λεωνίδη. Τα βρήκα και τα δυο!

Η πρωινή θέα από το μπαλκόνι μας είναι σχεδόν  συγκινητική. Η ομίχλη τυλίγει τα χωράφια και τα πετρόχτιστα σπίτια, κουδούνια αχολογάνε κάπου μακριά, στο βάθος τα γαλανά βουνά ξυπνάνε. Η πριονωτή κορφή της Χελιδόνας λάμπει πορτοκαλιά. Είμαστε στο χωριό Κλαψί. Κλαυσίον κατά τις πινακίδες. Κάλλιον κάποτε κατά τους ιστορικούς. Έτσι ονομαζόταν η εδώ αρχαία πόλη.
Ακριβώς από κάτω μας βλέπουμε τα πάλαι ποτέ ευφορότερα κτήματα του χωριού, σήμερα εγκαταλειμμένα. Ένα φαντάζει ολοζώντανο και καρπερό. Η κυρά Μαρία Ρουμελιώτη βοτανίζει ανάμεσα στις φασολιές, τους ήλιους και τα ιδιότυπα σκιάχτρα της, με τις αποκριάτικες μάσκες και τα ντενεκάκια της μπύρας. «Το κτήμα πρέπει να το αγαπάς για να σε αγαπάει» μου λέει. «Βάζω τους ήλιους για να ανεβαίνουν άνω τους οι φασολιές. Εδώ στην Ποταμιά έβγαιναν τα καλύτερα φασόλια της Ευρυτανίας και το Κλαψί έβγαζε τα περισσότερα».

Γιατί Κλαψί όμως; «Από εκείνα τα χρόνια των Γαλατών. Έγινε μάχη και μεγάλη σφαγή στο χωριό. Από το πολύ κλάμα μετά ονομάστηκε Κλαψί.» μας είπε η αγρότισσα.

Την ιστορία με τους Γαλάτες την ξέρουν όλοι στην περιοχή. Στα Κοκκάλια μάλιστα υπάρχει μνημείο της μάχης (βρέθηκαν κόκαλα πεσόντων εξ ων και το τοπωνύμιο) κατά την οποία Ευρυτάνες και Αιτωλοί διέλυσαν το 279 π.Χ. τον Γαλάτη Βρέννο και το στρατό του. Κοντά στο Κλαψί μάλιστα στον Αηταξιάρχη πιστεύεται ότι οι Γαλάτες κατάσφαξαν τους κατοίκους του χωριού. Έκτοτε τα κλάματα και τα δάκρυα – που συνεχίστηκαν και στην Τουρκοκρατία – στέριωσαν στο όνομα του χωριού.

Στον Άγιο Λεωνίδη

Κατηφορίζουμε στην πιο απτή ιστορική μνήμη του χωριού: την παλαιοχριστιανική εκκλησία του Αγίου Λεωνίδη, του 5ου μ.Χ. αιώνα, το δάπεδο της οποίας έχει μια εκπληκτική χαμοκέντηση, ένα πολύχρωμο ψηφιδωτό με χριστιανικά σύμβολα.

Δεν είναι συνηθισμένο όνομα για άγιος (γιορτάζει στις 15 Απριλίου). Ούτε εκκλησίες αφιερωμένες στη μνήμη του και τάματα βρίσκεις συχνά. Κι όμως στην Ποταμιά οι άνθρωποι προσεύχονται σε δύο θεία πρόσωπα: στην Παναγιά και στον Άγιο Λεωνίδη. Υπάρχουν πέντε άγιοι με το όνομα Λεωνίδης. Δεδομένου ότι η περιοχή κατά τον 6ο αιώνα, την εποχή που κτίστηκε και ο ναός, ανήκε στην μητρόπολη Κορίνθου θεωρείται ότι ο Αγιος Λεωνίδης του Κλαυσίου ήταν πιθανότατα ο επίσκοπος Αθηνών ο οποίος είναι γνωστό ότι μαρτύρησε το 250 μαζί με 7 γυναίκες στην Κόρινθο κατά τη διάρκεια του μεγάλου διωγμού του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Δέκιου.

Ο ναός του ανακαλύφθηκε στο Κλαυσί και είναι το μοναδικό μνημείο των παλαιοχριστιανικών χρόνων στο νομό Ευρυτανίας. Ήταν το 1955 όταν μετά από μία ισχυρή καταιγίδα αποκαλύφθηκε τμήμα ψηφιδωτού δαπέδου. Οι κάτοικοι απέκοψαν ένα τμήμα του και το πήγαν στην Αθήνα μέχρι που, έπειτα από 2 χρόνια, κατάφεραν να πείσουν την Πολιτεία πως πρόκειται για ένα σπουδαίο ναό και να εγκρίνει την ανασκαφή στο Κλαυσί. Έτσι ήρθε στο φως μια σπουδαία τρίκλιτη βασιλική στρωμένη με ψηφιδωτό δάπεδο

Τα σχέδια είναι ένα εκθαμβωτικό σύνολο από κάθε είδους ζωγραφισμένη φύση. Περιλαμβάνει δε ζώα, πουλιά, πάμπολλα είδη ψαριών και θαλάσσιων όντων και γεωμετρικά θέματα καθώς και επιγραφές στις οποίες αναφέρονται ονόματα (κάποια σχέδια παρουσιάζονται πανομοιότυπα στην Ελασσόνα και τα Λουτρά Υπάτης). Η κατασκευή του ψηφιδωτού και του ναού τοποθετείται χρονικά στον 6ο αιώνα μ.Χ.

Η βασιλική έχει νάρθηκα, εγκάρσιο κλίτος και δύο κόγχες ενώ στο ιερό, που είναι κτισμένο δίπλα στο βράχο ανακαλύφθηκε βάση συνθρόνου φτιαγμένη από κυβόλιθους και πωρόλιθο και 4 ακόμη μαρμάρινες βάσεις οι οποίες δείχνουν πως υπήρχε και κιβώριο (οι βάσεις θεωρούνται τμήματα αρχαιότερου ναού αλλά δεν τεκμηριώνεται).

Το ξύλινο στέγαστρο που θα δείτε σήμερα κατασκευάστηκε το 1968 από τον αρχιτέκτονα Ιορδάνη Δημακόπουλο σύμφωνα με τα σχέδια των στεγών αντίστοιχων παλαιοχριστιανικών ναών.

Όταν βγήκαμε από το ναό ο ήλιος ήταν ήδη ψηλά. Καιρός για περπάτημα φθινοπωρινό…

Πού βρίσκομαι;

Το Κλαψί βρίσκεται στα βουνά νοτίως του Καρπενησίου – στην περιοχή της Ποταμιάς – στην Ευρυτανία. Θα έρθετε οδικώς ακολουθώντας τον κεντρικό δρόμο ως το Καρπενήσι και από εκεί τις πινακίδες για Ποταμιά – Προυσό. Για να πάτε στο ναό θα ακολουθήσετε τον απότομο κατηφορικό τσιμεντόδρομο μέσα στο χωριό (πριν την εκκλησία του Αγίου Δημητρίου) ή –πιο εύκολα– θα ακολουθήσετε τον ασφαλτόδρομο που περνά από τον ξενώνα «Ναϊάδες». Υπάρχει πινακίδα στον κεντρικό δρόμο Καρπενησίου – Προυσού, ακριβώς επάνω σε αριστερή διακλάδωση στη γέφυρα του Καρπενησιώτη ποταμού και μετά τις διακλαδώσεις για Κλαυσί και Βουτύρο. Αναζητήστε τον παπα-Σπύρο στο Κλαυσί για να σας ανοίξει και να σας ξεναγήσει.