Πως ξεκίνησε ο εμφύλιος από το Λιτόχωρο

Η ιστορία αυτή είχε ξεκινήσει πριν πολλά χρόνια, όταν έκανα την έρευνα για το γράψιμο των βιβλίων μου για την «Ανεξερεύνητη Μακεδονία». Τότε είχα μάθει για την αφορμή του εμφυλίου, για το Λιτόχωρο και τους αντάρτες του Ολύμπου. Αλλά είχα μάθει λίγα. Σε ένα πολύ πρόσφατο ταξίδι μου έμαθα τα πάντα. Τα παρακάτω δηλαδή…

Ξυπνήσαμε με ελαφρώς βαρύ κεφάλι Σάββατο πρωί στο χαριτωμένο δωμάτιο του ξενοδοχείου Litohoro Olympus resort Villas and Spa. Πάντα ξυπνάω με βαρύ κεφάλι όταν πρωτοέρχομαι στην Μακεδονία. Ποτέ μου δεν συνήθισα τις πηχτές υγρασίες των μεγάλων πεδιάδων και των απέραντων νερών. Η ημέρα ήταν λίγο μολυβένια, παγωμένη και ένα θαμπό φως αποκάλυπτε την χειμωνιάτικη εικόνα της ακτής στην Πλάκα Λιτοχώρου. Ιανουάριος στη Βόρεια Ελλάδα…

Απόλαυσα ένα χορταστικό πρωινό ξεπλένοντάς το με με κούπες δυνατό καφέ και πήρα τους δρόμους για το Λιτόχωρο. Αγαπημένη μου κωμόπολη, το έχω ξαναπεί. Τα του εμφυλίου τα συζητούσα το προηγούμενο βράδυ οδηγώντας στην Εθνική οδό με την φίλη μου δημοσιογράφο. Είπα να το ψάξω λίγο. Όλοι μου οι Λιτοχωρινοί φίλοι μου σύστησαν γι αυτό τον κυρ Νίκο Βλαχόπουλο, τον πρόεδρο του Ναυτικού Μουσείου. Αράξαμε δίπλα στις μπίγες, τα ράουλα και τις παλιές αντένες, τις μακέτες από τα καραβόσκαρα, τα μπρίκια και τους βαρκαλάδες και τον ρώτησα τι θυμόταν από την φοβερή εκείνη εποχή, για τα γεγονότα που οδήγησαν στην έναρξη του Εμφυλίου.

Βρισκόμασταν στα 1946 μετά τα τραγικά Δεκεμβριανά, τις μάχες της Αθήνας, τη Βάρκιζα και άλλα πολλά δυσάρεστα και εν πολλοίς γνωστά. Στις 31 Μαρτίου η τότε κυβέρνηση προκήρυξε δημοψήφισμα (το γνωστό δημοψήφισμα που η 2η Ολομέλεια του ΚΚΕ απέρριψε και το κόμμα απείχε από  αυτό). Και εδώ ερχόμαστε στο Λιτόχωρο.

«Το Λιτόχωρο τότε είχε δύο εκλογικά τμήματα» μου έλεγε ο κυρ Νίκος. «Το ένα στον Πάνω Μαχαλά, στο σπίτι του Παπαράσκου, και το άλλο στην παλιά αστυνομία, εκεί που σήμερα είναι η καφετέρια Άδωνις» (δείτε πως είναι σήμερα στην ασπρόμαυρη φωτό). Τα δύο εκλογικά τμήματα είχαν φυσικά φρουρές: η παλιά αστυνομία στην πλατεία είχε αστυνομικούς ενώ το εκλογικό τμήμα του Πάνω Μαχαλά είχε κυρίως στρατιώτες… «σε μια αναλογία περίπου 80% των ανδρών».

Τα πνεύματα ήταν τεταμένα εκείνους τους μήνες (προφανώς δεν θα γράψω για τις αιτίες του Εμφυλίου εδώ). Όμως κανείς δεν περίμενε βέβαια μια τέτοια εξέλιξη στο Λιτόχωρο. «Τη νύχτα του Σαββάτου, 30 Μαρτίου, παραμονή των εκλογών οι αριστεροί αντάρτες …» που παρεπιδημούσαν και ποιούσαν τας διατριβάς των στις πλαγιές του Ολύμπου «… ξεκινούν επίθεση στα δύο εκλογικά κέντρα του Λιτοχώρου». Όπως έμαθα αργότερα στην επίθεση ηγούντο οι αντάρτες Λασσάνης και Υψηλάντης, μετέπειτα πρωτοπαλίκαρα του Μάρκου Βαφειάδη και βασικά μέλη της ομάδας που τον επέβαλλε ως ηγέτη του Δημοκρατικού Στρατού στον Εμφύλιο.

Ο συνομιλητής μου σταμάτησε λίγο να σκουπίσει το μέτωπό του.

Οι αντάρτες από νωρίς είχαν το πάνω χέρι και απέκλεισαν τους υπερασπιστές των εκλογικών κέντρων (αστυνομικούς και φαντάρους) στο εσωτερικό των δύο κτηρίων. Για να αποφευχθεί η αιματοχυσία και οι δύο αξιωματικοί (οι επικεφαλής των φρουρών των εκλογικών κέντρων) έκαναν μια πρόταση στους αντάρτες: αστυνομικοί, χωροφύλακες και στρατιώτες να αποχωρήσουν από τα εκλογικά κέντρα και να παραδοθούν αλλά με πλήρη οπλισμό. Οι αντάρτες δεν δέχθηκαν. Οπότε άρχισε η μάχη…

Πέφταν αρκετοί πυροβολισμοί και από τα δύο μέρη μέχρι που οι αντάρτες πέταξαν μέσα στα δύο εκλογικά κέντρα βόμβες μολότοφ. Τα παλιά Λιτοχωρινά σπίτια πήραν φωτιά σαν λαμπάδες. Οι αστυνομικοί και οι φαντάροι πηδούσαν από τα παράθυρα αλλόφρονες για να σωθούν. Εκεί όμως τους περίμεναν οι σφαίρες των ανταρτών…

Γύρω στις 4:30, ξημερώματα Κυριακής των εκλογών είχαν τελειώσει όλα. Οι δύο φρουρές των εκλογικών τμημάτων εξολοθρεύτηκαν σχεδόν ολοσχερώς: 18 ήταν οι νεκροί εκείνου του τραγικού Σαββατόβραδου. Ένας μόνο γλίτωσε, προσποιούμενος τον σκοτωμένο. Ανάμεσα στα θύματα ήταν και μια γιαγιά από τον Πάνω Μαχαλά, που έφαγε αδέσποτες σφαίρες. Οι αντάρτες μετά το μακελειό έφυγαν στον Όλυμπο.

Τα πτώματα βρέθηκαν γυμνά, οι αντάρτες πήραν ότι εξοπλισμό και στολή μπόρεσαν (οι αντάρτες δεν είχαν διόλου εξοπλισμό ή  στοιχειώδη οργάνωση. Ήταν ακόμη αντάρτες γιαλαντζί που περιφέρονταν ολίγον «χύμα» στα Μακεδονικά βουνά, κυνηγημένοι από τους πρώην δοσίλογους της Κατοχής και νυν  εθνικόφρονες). Οι Λιτοχωρινοί βέβαια έφεραν κουβέρτες και σκέπασαν τα τραγικά θύματα…

Τυπικά ήταν οι πρώτοι επίσημοι νεκροί του Εμφυλίου Πολέμου που σε λίγο θα βάραγε καμπανάκι έναρξης.

Στις 8:30 της φοβερής εκείνης Κυριακής μεγάλη δύναμη πεζοναυτών αποβιβάστηκε από τα πλοία του Πολεμικού ναυτικού στην ακτή των Αγίων Θεοδώρων, στο Στόλο. «Αμέσως ανέβηκαν στο Λιτόχωρο, φορούσαν θυμάμαι βυσσινιά μαντήλια με τη στολή τους…  Στο χωριό εγκαταστάθηκε φρουρά και ολόγυρα το Λιτόχωρο ναρκοθετήθηκε….».

Ο περίφημος  «Δεύτερος γύρος» μόλις ξεκίνησε…

Σε ανάμνηση εκείνης της φοβερής Κυριακής κάθε χρόνο την ίδια ημέρα εθνικόφρονες από παντού συγκεντρώνονται στο Λιτόχωρο και κάνουν δοξολογία. Λένε μάλιστα πως ανάμεσά τους βρίσκεται και ο μοναδικός διασωθείς του μακελειού εκείνου…

Ευχαρίστησα τον κυρ Νίκο και βγήκα στην αυλή του μουσείου και στο νόστιμο παρκάκι που το τριγυρίζει. Ένα ψυχρό αεράκι φρεσκοταξιδεμένο από τις παγωμένες βουνοκορφές του Ολύμπου μου δρόσισε τα μάγουλα.

Σκέφτηκα ότι δεν θέλω άλλα λυπητερά για το πρωινό αυτό. Και πήγα να πιω ένα τσίπουρο στο «Γαστροδρόμιο» του φίλου Ανδρέα Γάβρη, να συνέλθω.

Ανήμπορος να καταλάβω πως σε μια τόσο μικρή χώρα φύτρωσε τόσο θηριώδες μίσος…

Απολύτως ανήμπορος…

Πού βρίσκομαι;

Στο Λιτόχωρο, στην κεντρική Μακεδονία στους πρόποδες του θεϊκού Ολύμπου. Η ωραία κωμόπολη βρίσκεται σχεδόν δίπλα στην εθνική οδό Αθήνας – Θεσσαλονίκης. Και έτσι φτάνετε άνετα και γρήγορα!

info

Το ξενοδοχείο Litohoro Olympus resort Villas and Spa βρίσκεται στην Πλάκα, την παραλιακή περιοχή του Λιτοχώρου, μόλις 50 μέτρα από την αμμουδιά (οι ντόπιοι την λένε Lemon Beach). Έχει μοντέρνα διακόσμηση, άπλετους χώρους, άνετο Lobby και δωμάτια με ωραία θέα στον Θερμαϊκό κόλπο. Μια σειρά από αυτόνομες μικρές σουίτες με πριβέ πισίνα αυξάνουν την αίσθηση ιδιωτικότητας των πιο ιδιαίτερων πελατών. Από τα μεγάλα ατού του ξενοδοχείου είναι οι υπηρεσίες spa και ειδικά οι δύο πολύ άνετες πριβέ πισίνες τις οποίες απολαύσαμε δεόντως. Σημειώστε ότι υπάρχει δυνατότητα να  κάνετε booking για μεταμεσονύκτια σάουνα ή χαμάμ στις πισίνες (και μετά αφήστε τη φαντασία  σας να οργιάσει…).

Περισσότερες πληροφορίες: www.litohororesort.gr