Ένα κόμικ για το τέλος του κόσμου

Η ορθόδοξη αγιογραφία απεικονίζει ένα ποιητικό κόσμο. Αυτό πίστευα μπαίνοντας στο καθολικό της υπέροχης Μόνης Μουνδών, στη Χίο. Και τι είδα; Ένα εξωπραγματικής ζωντάνιας και ομορφιάς κόμικ για το τέλος του κόσμου.

Ένα σύνολο από μικρές , πολύχρωμες απίθανες τοιχογραφίες που γεμίζουν κάθε πόντο τοίχου στην εκκλησία. Είναι μια γοητευτική διδαχή με άρπαγες, γόητες, πλεονέχτες, ανελεήμονες, προδότες, φονιάδες και άλλους να παθαίνουν τα ανομολόγητα μαρτύρια, καθώς το αίμα μουσκεύει τον απέναντι τοίχο στη σφαγή των νηπίων και σε ένα τοίχο ο μοναχός είναι σταυρωμένος σαν το Χριστό.

Όμως ας σας πω πρώτα που είμαι.

Είναι άνοιξη, γλυκιά και ζεστή στη Χίο. Έξω μυρίζει πλατάνι. Οι πλαγιές των γύρω λόφων είναι καταπράσινες και γεμάτες κιτρινωπά αγριολούλουδα.

Γιατί την ονόμασαν Μονή Μουνδών όμως; «Γιατί παλιά ήταν σε μέρος σκοτεινό και οι καλόγεροι πέθαναν από φυματίωση. Ήταν στα μουντά γι αυτό λέγεται Μονή Μουνδών»,μου λέει ο Γιώργος Φωκάς, φύλακας της μονής και πρόεδρος στα γειτονικά Διευχά. Ανοίγει τις παλιές σκουριασμένες κλειδαριές και με οδηγεί στην γραφική αυλή της μονής.

Η Μονή Μουνδών είναι το δεύτερο σπουδαιότερο ιστορικό μοναστήρι της Χίου (μετά τη Νέα Μονή) και ένα από τα γραφικότερα μνημεία του νησιού. Η πνευματική του παρουσία δέσποζε σε όλο το νησί και η οικονομική του δύναμη απλωνόταν σε όλη τη βόρεια και δυτική Χίο. Η ύπαρξη των δυο οχυρών πύργων τοποθετεί τη ίδρυσή της πιθανώς πριν το 1566 και την έναρξη της Τουρκοκρατίας, αφού οι Τούρκοι δεν θα επέτρεπαν οχυρωματικά έργα σε μοναστήρια.

Εδώ στις γαλήνιες πλαγιές του όρους Πελιναίο μόναζε κατά παράδοση από τον 16ο αιώνα η χιώτικη αριστοκρατία, οι φιλομόναχοι γόνοι των εύπορων οικογενειών του νησιού. Αυτό το γεγονός με τα χρόνια δημιούργησε μεγάλη πνευματική και καλλιτεχνική αίγλη γύρω από τη μονή.

Επιφανείς και εύποροι άνδρες, με σπουδαία μόρφωση και κύρος έζησαν στα κελιά ακολουθώντας το δύσκολο δρόμο του ορθόδοξου μοναχισμού και το παράδειγμά τους έφερε φήμη στο μοναστήρι. Το ήρεμο περιβάλλον και η απομόνωση δίπλα στα βουνά της Αμανής και του Πελιναίου, έλκυε τους φιλομόναχους ευγενείς οι οποίοι εδώ μελετούσαν έγραφαν και ησύχαζαν μακριά από τις ενοχλήσεις του βίου, αλλά και την δυσάρεστη συνύπαρξη με τους Γενουάτες και αργότερα με τους Τούρκους.

«Μάλλον θα ήταν πολύ καλά για να ζούσαν εδώ αριστοκράτες…» σκέφτομαι περπατώντας στην έρημη αυλή. Δυσκολεύομαι όμως να φανταστώ πώς να ήταν τότε η Μονή. Πώς να ήταν η λάμψη της; Σήμερα είναι ήσυχη και νομίζω και λίγο ξεχασμένη. Μόνο κάτι πέρδικές και κοτσύφια ακούγονται. Δεν έρχονται τουρίστες εδώ.

Η Μονή Μουνδών, σήμερα έρημη από μοναχούς αλλά με εξαιρετική ατμόσφαιρα, διατηρεί στο παλιό καθολικό ένα από τα πιο ενδιαφέροντα τοιχογραφικά σύνολα του νησιού, φτιαγμένο με ζωηρά χρώματα και λαϊκή αθωότητα, που αφήνει έκθαμβο τον προσκυνητή. Ακριβώς όπως έγραψε ο συγγραφέας Φώτης Κόντογλου: «…το πνεύμα της αλήθειας βγαίνει ήσυχο σα θυμίαμα από τα ιστορημένα, συλλογισμένα και παραπονεμένα άγια πρόσωπα.».

Είναι ένα πολύ μεγάλο πλήθος αγιογραφιών και παραστάσεων και σώζονται οι 468 από τις 475 που είχαν ζωγραφίσει στα 1849. Ο ζωγράφος φιλοτέχνησε με λαϊκή ματιά τις εικόνες του αλλά προσπάθησε να ακολουθήσει τα παλαιά βυζαντινά πρότυπα και τις δυτικές επιρροές που ακολούθησαν την κρητική σχολή. Οι τοιχογραφίες του εμφανίζουν ομοιότητες με μεταβυζαντινές τοιχογραφίες και σαφή ενετικά πρότυπα.

Ο αγιογράφος απεικόνισε ένα μεγάλο πλήθος από αμαρτωλούς: οι κλέπται, οι ψεύται, οι άρπαγες, οι προδόται, οι πόρνοι, οι ανελεήμονες, οι φονείς, οι αντίχριστοι, οι ειδωλολάτραι, οι μέθυσοι, οι τύρρανοι βασιλείς, οι γόητες, και άλλοι βασανίζονται αιωνίως από τον Σατανά και τους δαίμονες. Δείτε τις φωτογραφίες εδώ. Και θυμηθείτε πως είναι από χριστιανική ορθόδοξη εκκλησία!

Η Μονή Μουνδών αν και έρημη πια αξίζει πάντα ένα ευλαβικό πέρασμα από τις αυλές της. Είναι σαν ένα ταπεινό «χαίρε» στους Χιώτες ευπατρίδες που διέλαμψαν με την μοναχική άσκηση εδώ…

Πίνω μια δροσερή πορτοκαλάδα στη μικρή πλατεία του διπλανού χωριού Διευχά. Δεν έχει αριστοκράτες εδώ. Μόνο λίγους αγρότες. Πολύ φιλόξενους ωστόσο.

Που βρίσκομαι;

Η Μονή Μουνδών βρίσκεται στην δυτική Χίο, αρκετά κοντά στο κεφαλοχώρι της Βολισσού.